De dagen rondom Kerstmis zijn voor velen een periode van vreugde en feest, maar voor sommige mensen met autisme kan dit een pittige periode zijn. Rond de kerstperiode kunnen er immers veel druk en verwachtingen circuleren. Dit kan stresserend zijn voor iedereen, maar zeker voor neurodivergente personen. In deze post leg ik uit waarom de feestdagen voor mensen met autisme uitdagend kunnen zijn en deel ik enkele tips om deze hectische periode te overleven.
Waarom kan Kerstmis intens zijn voor mensen met autisme?
De feestdagen zijn druk in elke zin van het woord. Overal zie je versieringen. In het ene huis is deze feestelijke versiering eerder sober, terwijl andere all out gaan. Overal waar je kijkt zijn geluiden, lichten en kleuren te zien. Het huis is daarnaast misschien wat rommeliger door de festiviteiten die voorbereid worden of die gepasseerd zijn.
Daarnaast wordt de dagdagelijkse routine doorbroken. De vertrouwde routine en planning wordt aan de kant geschoven en maakt plaats voor kersttradities en -activiteiten. Deze activiteiten gaan vaak gepaard met veel sociaal contact, op een moment dat de spreekwoordelijke emmer reeds vol is.
We worden bovendien verwacht om hiermee om te gaan, want het is Kerstmis! Enig protest en je wordt al snel gezien als een pretbederver. Alles hoort gezellig en fijn te zijn. Het is echter niet omdat dit een uitdagende periode is voor de persoon met autisme, dat het niet fijn kan zijn.
Dat gezegd zijnde, hieronder overloop ik enkele tips die jou of jouw familieleden kunnen helpen. Laat in de comments zeker weten of jij nog meer tips hebt voor anderen!
Voorbereiding
Voor veel mensen met autisme kan verandering lastig zijn. Planning en voorbereiding is dan ook vaak essentieel om de feestdagen zo aangenaam als mogelijk te maken.
Denk op voorhand na over manieren waarop jij de feestdagen kan doorbrengen die passen bij jou. Voel je niet verplicht om bepaalde zaken te doen omdat anderen dit zo doen.
Indien mogelijk plan je de feestmomenten in met familie en/of vrienden. Let er op dat het duidelijk is wie, waar, wanneer, met wat van kledij en cadeautjes verwacht wordt.
Maak desnoods gebruik van visuele ondersteuning zoals kalenders, schema's of lijstjes om je te helpen plannen.
Denk op voorhand na over mogelijke sensorische ongemakken die je zou kunnen ervaren en hoe je die kan verminderen. Je kan bijvoorbeeld een koptelefoon of LOOP-oordoppen meenemen of gebruik maken van een moonbird om je stress te verminderen.
Bespreek eventueel op voorhand of er een rustige ruimte is waar je even kan ontsnappen aan de feestvreugde als het allemaal even te veel is.
Plan daarnaast voor en na de feestmomenten en -dagen enkele rustige dagen in, zodat je kan bekomen van alle drukte en chaos.
Bespreek met familie en/of vrienden hoe ze je eventueel kunnen ondersteunen tijdens de feestdagen (Bv. Kerstdecoratie beperken, kerstkaarsen niet aandoen voor/tijdens je bezoek, lichtjes niet laten flikkeren, op voorhand doorgeven wat jullie zullen eten, een rustige plek voorzien...)
Hou je dagelijkse routine zoveel mogelijk hetzelfde.
Cadeaus
Ook cadeautjes kunnen deels voor een overweldigend gevoel zorgen. Dit gaat zowel over het geven als het krijgen van cadeaus. Bij het geven moet je eerst kunnen inschatten wat je precies kan geven aan de persoon. Daarnaast moet je de drukte van de winkelstraten trotseren om het cadeau te kopen (tenzij je online shopt natuurlijk, maar ook dan zit je met de stress of de levering op tijd zal zijn). Vervolgens moet je alles inpakken.
Ook het krijgen van een pakje kan overweldigend zijn. Je moet als eerste het pakje uitpakken (wat mogelijks een sensorische uitdaging is) én vervolgens moet je op een gepaste manier kunnen reageren op het cadeau, want je wil natuurlijk niemand kwetsen.
Wat kan je dus doen om dit aspect te vergemakkelijken?
Stel op voorhand een lijstje op van zaken die je wil krijgen en geef dit door aan familie of vrienden. Zo neem je het element van de verrassing al gedeeltelijk weg.
Hou je helemaal niet van verrassingen? Bespreek dan of ze op voorhand willen vertellen welk cadeau je zal krijgen of ga het desnoods samen gaan kopen. Dit zorgt ervoor dat je ook al minder stress moet hebben over jouw reactie bij het openen, want je weet wat er in zal zitten.
Open cadeautjes één voor één in plaats van alles tegelijkertijd. De persoon van wie de pakjes zijn kan dan zeggen welk pakje je eerst moet openen enzovoort. Dit neemt de keuzestress reeds weg. Het duurt iets langer om het zo te doen, maar niemand is gehaast, toch?
Maaltijden
Feestdagen gaan vaak ook gepaard met aangepast eten. Denk hierbij aan gourmet, fondue of een opgevulde kalkoen. Bij ons is het bijvoorbeeld altijd de gewoonte langs mijn papa zijn kant om ijstaart te eten op kerst, iets wat ik zelf totaal niet lust.
Voel je tijdens de feestdagen dus niet verplicht om te eten wat de pot schaft, maar bespreek desnoods op voorhand met de gastheer of gastvrouw om enkele zaken te voorzien die jij ook graag eet. Desnoods breng je het zelf mee. Doe ik zelf ook met het dessert!
Tenslotte...
Het is oké om even tijd voor jezelf te nemen voor, tijdens en na de feesten. Tijdens een feest kan je altijd even afzonderen om vervolgens terug te komen of naar huis te gaan als het te overweldigend is.
Ook al kan dit een uitdagende periode zijn, laat de verwachtingen van anderen je niet overweldigen. Voel je niet verplicht om iets te doen, omdat anderen dit doen. Zorg ervoor dat je eigen noden voldaan zijn. Dan zal je immers beter in staat zijn om deel te nemen aan alle festiviteiten. Uiteindelijk is dit ook het doel van kerst: Genieten en samenzijn met familie en vrienden.